Wat kun je doen tegen eenzaamheid?

Het was groot in het nieuws: Koningin Elizabeth van Engeland is eenzaam. Twee van haar oudste vriendinnen zijn overleden, en nu heeft Elizabeth (die 90 jaar oud is) nog maar weinig vriendinnen over. Eenzaamheid is een onderwerp dat niet alleen speelt bij oudere mensen. Mensen van allerlei leeftijden hebben last van eenzaamheid. Tijd om daar een blog aan te wijden.

Tijdens de afronding van een van mijn vakken (het Social Innovation Project) aan de Universiteit van Tilburg zat ik met al mijn studenten individueel om de tafel om te praten over wat zij de afgelopen tijd geleerd hadden door dit vak te doen. In een van die (best persoonlijke) gesprekken vertelde student K dat hij het moeilijk vond om alleen te zijn. Hij bekende altijd op zoek te zijn naar mensen om dingen mee te doen, en eigenlijk nooit een moment te hebben waarop hij EN alleen was EN niks te doen had. Het idee dat hij een (deel van) een dag alleen zou moeten doorbrengen en zichzelf zou moeten vermaken zonder input van anderen, dat vond hij onvoorstelbaar. Student K had genoeg vrienden, en was zeker niet eenzaam. Maar het viel me wel op dat hij daar ontzettend bang voor was, en alles deed om dat te vermijden. Eenzaamheid is dus blijkbaar iets wat ook jongere mensen angstig maakt…

Aan de andere kant staat het verhaal van Queen Elizabeth en vele oudere mensen. Hoe ouder je wordt, hoe meer mensen je verliest. En ook al komen daar andere mensen (kleinkinderen, achterkleinkinderen,misschien wel kennissen in het bejaardenhuis) voor terug, toch blijft er vaak een eenzaam gat achter. Eenzaamheid gaat wellicht niet zozeer over ‘alleen’ zijn, maar over ‘niemand hebben met wie je diepgaand contact hebt’. Want als al je vrienden en generatie-genoten wegvallen, dan houd je misschien een heel ander type contacten over. Het ontbreken van een hechte, emotionele band met anderen kan je eenzaam maken. Hetzelfde geldt voor mensen die getrouwd zijn, maar de verbinding met hun partner zijn verloren. Ook dat kan je heel eenzaam maken. Of wanneer jij ziek bent en jouw leven daarom stil staat, maar alle mensen om je heen door gaan (en heel lief op bezoek komen), maar jij daarmee het vanzelfsprekende contact met de wereld om je heen verliest. Er zijn dus vele manieren om eenzaam te zijn.

Oorzaken van eenzaamheid

Er zijn twee manieren waarop je eenzaam kunt worden. De eerste manier is een veranderingen in omstandigheden. Je gaat verhuizen naar een nieuwe stad. Je relatie wordt verbroken. Je beste vriend overlijdt. Je wordt ontslagen. Al deze situaties leiden ertoe dat er twee dingen gebeuren. Je hebt een kleiner aantal sociale contacten (je ziet/spreekt mensen minder vaak) en de contacten die je hebt worden oppervlakkiger (omdat je minder diep contact met nieuwe mensen hebt, of een heel diepgaand contact verliest). Ik kan me herinneren dat ik best een tijdje heel eenzaam was toen ik van Maastricht naar Den Bosch verhuisde. De vrienden uit Maastricht zag ik nog maar de helft van de tijd (minder contacten) en het contact dat ik met mensen in Den Bosch had was oppervlakkig, omdat we elkaar nog niet goed (genoeg) kenden.

Er zijn ook bepaalde persoonlijke eigenschappen die de kans op eenzaamheid vergroten. Als je bijvoorbeeld niet zo positief over jezelf denkt (een laag zelfbeeld), dan kan het moeilijk zijn om contacten te leggen omdat je dat niet durft. Er zijn ook mensen die zo bang zijn om alleen te zijn, dat ze zich aan anderen vastklampen, uit angst om deze mensen te verliezen. Helaas is het vaak zo dat dit vastklampen maakt dat deze mensen zich nou NET van je afkeren, omdat het heel beklemmend kan voelen. Maar ook als je (een tijdje) niet lekker in je vel zit, kan het moeilijk zijn om de energie te vinden om contacten aan te halen of nieuwe contacten te maken.

Wat kun je doen?

Is er nou iets te doen aan eenzaamheid? Een ding wat zeker is, is dat er geen magische tips of truuks te verwachten zijn. Als je eenzaamheid voortkomt uit een veranderde omstandigheid, dan is er een goede kans dat wanneer je even de tijd neemt om je leven weer op de rit te krijgen, de eenzaamheid langzaam weer verdwijnt. In dit geval kun je heel bewust plekken opzoeken waar je mensen treft. Je kunt vrijwilligerswerk gaan doen op een plek waar je nieuwe mensen ontmoet. Je kunt lid worden van een club (koor, treinclub, wandelclub, een dansgroep). Je kunt meedoen met activiteiten die specifiek gericht zijn op mensen die eenzaam zijn (bijvoorbeeld bij Humanitas of via een van de vele apps die daarvoor bestaan). Moraal van het verhaal: je kunt je best doen om nieuwe mensen leren kennen. En na een tijdje is er een grote kans dat er met sommige van deze mensen diepgaandere contacten ontstaan. En dat helpt je uit je eenzaamheid.

Maar als jij een persoon bent die niet overloopt van zelfvertrouwen, dan zijn deze bovenstaande opties een stuk moeilijker. Of als je al ZO lang eenzaam bent dat je bij god niet meer weet waar je de moed vandaan moet halen om hier aan te beginnen, ook dan zijn deze opties niet zo heel gemakkelijk te volbrengen. Voor mensen in deze omstandigheden denk ik dat het het beste werkt wanneer je begint met hele kleine stapjes nemen. Stapjes die je voorbereiden op (over een tijdje) een mensen-leren-kennen-app of een club of iets dergelijks. Er zijn drie dingen die ik graag wil noemen die je zouden kunnen helpen als voorbereidende stappen.

Ga uit van je kracht. Er is vast iets dat jij heel goed kan. En er is vast iets waarmee jij anderen zou kunnen helpen. Stel je voor dat je goed kunt koken. Via internet zijn er een heleboel manieren waarop jij voor andere mensen kunt koken. Bijvoorbeeld thuisafgehaald. Hierop kun je aangeven dat je een maaltijd wil delen. Mensen komen met hun bakje bij jou en betalen jou de kostprijs van je maaltijd. Dat is een gemakkelijke manier om met mensen in contact te komen. Het levert je misschien niet je allerbeste vrienden op, maar je kunt wel je people-skills oefenen en als mensen je eten lekker vonden komen ze terug en kun je een relatie opbouwen. Als je niet kunt koken, leen dan je gereedschap uit via Peerby, of je auto via Snappcar, of je kennis en vaardigheden via Konnektid. Er is altijd iets dat jij kan waarmee je een ander blij kunt maken!

Leer complimenteren. Een andere manier om je beter te gaan voelen over jezelf en gemakkelijker contacten aan te gaan met andere mensen is om de mensen om je heen complimenten te geven. Als je echt eenzaam bent is het misschien even zoeken bij wie je dat kunt doen, maar je kunt oefenen op de kassajuffrouw, de buschauffeur, de dokter en honden-eigenaren. Het complimenten geven is leuk voor de ontvanger, maar het doet ook veel voor jouzelf. En misschien krijg je na een tijdje wel complimenten terug! Op Ellens website vind je een ebook over het geven en krijgen van complimenten. Download het gerust, en hopelijk helpt het je om hiermee aan de slag te gaan.

Schrijf een dankbaarheids-dagboek. Dit klinkt heel simpel, maar heeft vaak grote gevolgen. Als je elke dag afsluit met 3 dingen waar je dankbaar voor bent, dan verandert je kijk op de wereld en je kijk op jezelf. Dat gebeurt natuurlijk niet na 1 dag, en ook niet als je zwaar depressief bent, maar om dingen in te vullen in dit dagboek zul je actief moeten zoeken naar de mooie dingen van die dag. En, hoe klein deze mooie dingen ook zijn, het maakt dat je je dag op een positieve manier afsluit en meer focust op positieve dingen. We zijn zo geneigd om te kijken naar wat er beter kan, dat een simpel dagboek als dit een groot effect kan hebben.

Wat kun je laten?

Een nieuw onderzoek van Prof. Pieters aan de Universiteit van Tilburg laat zien dat eenzaamheid en de waarde die jij hecht aan het hebben van spullen met elkaar samen hangen. Hoe eenzamer je bent, hoe belangrijker je het vindt dat je spullen hebt (denk aan een auto, computer, kleding, horloge etc). Maar hoe meer je waarde hecht aan het hebben van spullen (dat heet materialisme), hoe eenzamer je wordt. Kortom: als je meer energie gaat steken in mensen (daar hoor jij zelf ook bij) dan in spullen, dan is er een kans dat je deze spiraal naar beneden kunt doorbreken. Richt je dus niet op de allermooiste telefoon of de nieuwste gadget, maar ga er op uit om mensen te ontmoeten. Of gun jezelf een opleiding. Of een sauna-abonnement. Zorg dat je je geld steekt in ervaringen, en niet in spullen. Investeer in jezelf en in je zelfbeeld, zodat je gemakkelijker op mensen af durft te stappen. Het zal je hopelijk veel gezamelijkheids-gevoelens opleveren.