Rouw op school – Hoe gaat een juf om met kinderen in rouw?

Juf Iris

Juf Iris staat al jaren voor de klas. Ze vindt het de meest fantastische baan die er is. Ze heeft dit jaar 29 kinderen onder haar hoede. Na school is ze vaak nog wel een tijdje bezig met luisteren, troosten, adviseren en rapporteren. Het hoort bij haar werk. Juf Iris voelt zich gewaardeerd wanneer leerlingen of ouders naar haar toe komen met hun persoonlijke verhalen. Ze weet dat ze daar goed in is.

Tijdens de lunchpauze krijgt Juf Iris het bericht dat Lieve ziek is. Het lijkt erop dat ze acute leukemie heeft en de afloop hiervan is onbekend. Ze moet na de pauze haar klas vertellen dat er een reden is dat Lieve al twee dagen niet op school is gekomen. Ze maakt zich zorgen over hoe haar leerlingen zullen reageren. Schrikken ze erg? Zullen ze huilen?

Hoe merk je dat een leerling rouwt?

In eerste instantie zou je verwachten dat een kind dat rouwt regelmatig huilt. Huilen is echter niet de enige emotie die bij rouw naar buiten komt. Veel leerlingen zijn bang om hun gevoelens te tonen en zullen daarom erg hun best doen om niet te huilen. Er zijn andere symptomen die kunnen wijzen op rouw. Kinderen kunnen hangerig zijn, snel boos worden, zich terug trekken, moe zijn, buikpijn of hoofdpijn hebben en veel opgebouwde spanning in hun lijf voelen. In het algemeen kun je letten op veranderend gedrag. Een leerling die altijd al stil was, maar nu nog veel stiller wordt. Een kind die zich altijd prima kon concentreren, maar nu alleen nog maar de clown uithangt en haar boeken niet meer open doet. Een leerling die altijd al snel boos werd, maar nu woede uitbarstingen krijgt waarbij sturing niet meer mogelijk is.

Hoe ga je zelf om met rouw?

Juf Iris probeert haar leerlingen zo veel mogelijk ruimte te geven in hun rouwproces. Ze weet dat het zwaar is om te rouwen. Ze verwacht daarom niet al teveel van ze bij taken waarop ze zich moeten concentreren. Ze wisselt moeilijke opdrachten af met opdrachten waarbij haar leerlingen hun emoties kunnen uiten. In deze moeilijke periode zingen ze meer, leest ze meer voor en knutselen ze vaker. En wanneer een leerling echt niet stil kan zitten mag hij of zij even naar buiten. Een rondje om de school rennen. Soms wordt juf Iris ineens emotioneel. Op dat moment probeert ze haar gevoelens niet weg te stoppen. Ze laat haar klas zien dat zij ook verdriet heeft om Lieve die in het ziekenhuis ligt.

Als leerkracht is het verstandig eens stil te staan bij hoe jij omgaat met rouw, verlies en emoties in het algemeen. Sta je daar heel open tegenover en geef jij al je emoties de kans om gevoeld te worden? Vind je het prima wanneer leerlingen laten merken hoe ze zich voelen en waar ze mee zitten? Of stop je gevoelens liever weg? Brengen (te veel) emoties je in verlegenheid en zorgen ze ervoor dat jij dichtslaat of met je mond vol tanden staat?

Doe het samen

Niet iedereen kan dat even goed, omgaan met verlies en rouw. Voor sommige mensen komt dit verdriet te dichtbij. Dat is niet erg. Het is op school handig om met je team te kijken naar wie hier wel goed mee om kan gaan en wie daarom voorop kan lopen wanneer zich een verlies- of rouwsituatie voordoet. Heb je een collega die niet al te zeer van zijn of haar stuk gebracht wordt door verdriet? Misschien is dat dan een handige overlegpartner wanneer jij in de klas te maken hebt met rouw. Schaam je er zeker niet voor als je zelf geraakt bent en (op een bepaald moment) misschien niet optimaal kan reageren op wat er in je klas gebeurt. Het is heel menselijk om emotioneel te zijn en leerlingen kunnen er veel van leren als jij je emoties toont.

Rouwproces vraagt om veiligheid

Langzaam ontdekt Juf Iris dat er meer kinderen in haar klas zijn die stilletjes lijden onder een rouwproces. De ouders van Britt gaan uit elkaar, en Britt is de laatste tijd stil en teruggetrokken. De oma van Storm is een tijd geleden overleden, en Storm heeft moeite zich te concentreren. Door de ruimte die Juf Iris schept voor ieders gevoelens, lukt het Britt en Storm ook beter om te laten merken hoe ze zich voelen. Hierdoor ziet Juf Iris ze langzaam weer opbloeien en meer zichzelf worden.

Houd er rekening mee dat bij veel leerlingen rouw pas na een tijdje komt. Weken, maanden of zelfs jaren na een verliessituatie, kan een scholier vragen stellen of emotioneel reageren. Kinderen kunnen plots boos worden, concentratieproblemen krijgen of gedragsproblemen vertonen. Dit heeft allemaal te maken met het feit dat kinderen zich veilig moeten voelen voordat ze aan hun rouwproces kunnen beginnen. Wanneer ze die veiligheid thuis of op school niet ervaren, stellen kinderen hun rouwproces vaak uit. Wanneer kinderen voelen dat er weer ruimte is voor hun emoties begint voor hun het rouwproces soms pas echt. Dat kan een hele poos duren. Als leerkracht kun je, omdat je een stabiele factor bent in het leven van een leerling, hier heel veel in betekenen.